Η μνήμη

Γιατί το άτομο που έχει τραυματισθεί ψυχικά δεν μπορεί να περιγράψει με λεπτομέρεια το γεγονός;

Γιατί, ενώ έχει ξεχάσει μέρος του τραυματικού γεγονότος, τα αρνητικά συναισθήματα που το τραύμα προκαλεί, μπορούν να πυροδοτηθούν οποιαδήποτε στιγμή από μια ασήμαντη αφορμή;

Για να κατανοήσουμε τις ψυχικές και σωματικές αντιδράσεις του ατόμου μετά από έναν ψυχικό τραυματισμό, είναι σημαντικό να δούμε τον τρόπο που το γεγονός που τον προκαλεί, καταγράφεται στη μνήμη.

Η ανθρώπινη μνήμη είναι ρητή ή υποδηλωτική και υπόρρητη ή υποδηλωμένη.

Η ρητή ή υποδηλωτική μνήμη εμπεριέχει τις αναμνήσεις που μπορούμε να ανακαλέσουμε συνειδητά: γνώσεις,συμβάντα, συναισθήματα που αναφέρονται σε συγκεκριμένα γεγονότα. Τις αναμνήσεις αυτές μπορούμε να τις διηγηθούμε, έχουν αρχή, μέση και τέλος. Παρότι χάνουμε κάποιες από αυτές κατά τη διάρκεια της ζωής μας, οι περισσότερες μπορεί να επιστρέφουν στη μνήμη μας εξαιτίας απλών καθημερινών αφορμών. Η ρητή ή υποδηλωτική μνήμη λειτουργεί πλήρως από τη σχολική μας ηλικία οπότε και έχει ολοκληρωθεί η ανάπτυξη του ιππόκαμπου.

Η υπόρρητη ή υποδηλωμένη μνήμη σε αντιδιαστολή με τη ρητή, αρχίζει να λειτουργεί αμέσως μετά τη γέννησή μας (ίσως και κατά την εμβρυϊκή ηλικία). Αποθηκεύει όλες τις εμπειρίες που συνδέονται με έντονα συναισθήματα. Έτσι εξηγούνται και οι αποσπασματικές αναμνήσεις και οι αισθήσεις από την πρώιμη παιδική μας ηλικία ή ακόμα και από τη γέννησή μας.

Για το ψυχικό τραύμα, αρκεί μια μυρωδιά, ένας ήχος, μια εικόνα, για να ενεργοποιήσει τα κομμάτια της μνήμης εκείνα που κατέγραψαν το συμβάν, το οποίο προκάλεσε τον ψυχικό τραυματισμό.

Μια τραυματική εμπειρία ανατρέπει οριστικά την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας και για τον κόσμο γενικότερα. Ο οργανισμός μας  προκειμένου να προστατεύσει τον ψυχισμό μας, εισάγεται σε μια κατάσταση “έκτακτης ανάγκης” και επιστρατεύει κάποιες άμεσες αντιδράσεις:

• συμπτώματα υπερδιέγερσης: υπέρταση, ταχυκαρδία, σφίξιμο των μυών, επιτάχυνση της αναπνοής μας οπλίζουν για να μπορούμε να αμυνθούμε
• αποφευκτική συμπεριφορά: αποφεύγουμε οτιδήποτε παραπέμπει στην αρνητική εμπειρία και πυροδοτεί αναμνήσεις και συναισθήματα που σχετίζονται με το τραύμα
• αποσύνδεση: όταν δεν μπορούμε να αποφύγουμε τον κίνδυνο πραγματικά, δραπετεύουμε νοερά και αποκοπτόμαστε από την πραγματικότητα. Μοιάζουμε με ένα τρίτο άτομο που παρακολουθεί όσα του συμβαίνουν

Οι αντιδράσεις αυτές  αρχικά δρουν προστατευτικά. Αποτελούν φάσεις προστασίας, αποφυγής,  αντιμετώπισης και εναλλάσσονται μέχρι να επιτευχθεί η ψυχική αφομοίωση και προσαρμογή.